DOĞUM KONTROL
YÖNTEMLERİ
Tıpta kontrasepsiyon denilen
konu kişilerin gebe kalmadan güvenle seks
yapabilmelerini ifade eder. Geleneksel olarak bazı
yöntemler kullanılırsa da tıbbi uygulamalarda modern
kontrasepsiyon yöntemleri olarak yüksek başarı ile
uygulanabilenler azdır.
Prezervatif (kondom) en sık
uygulanan yöntemlerden biridir. Her ilişki öncesi
kullanılması gerekir ve uygulama için erkeğin ereksiyonu
şarttır. En büyük eleştiriyi de bu nedenle alır.
İlişkiyi kesintiye uğratması çiftlerin istemediği bir
özelliktir.
Rahim içi araç (spiral) çok
yaygın kullanılır. Plastik ve bakırlı tipleri vardır.
Uygulama genellikle adetin son günü olmalıdır. Ofis
koşullarında ayrıca bir anestezi gerektirmeden
uygulanabilir. Yüksek oranda koruyucudur. Çıkarılması da
çoğu zaman kolayca olur. Genellikle 5 yıllık süresi
vardır. Aşırı kanamalı adet gören kadınlarda sürekli
progesteron hormonu salan tipleri de vardır. Yan
etkilerinin başında anormal kanama, adet kanamalarının
yoğunlaşması ve buna bağlı kansızlık (anemi),
enfeksiyon, kasık ağrısı gelir. Nadiren kendi yerinden
ayrıldığı gözlenebilir. Hiç doğurmamışlara önerilmez.
Dış gebelikten korumaz, bu nedenle dış gebelik geçirmiş
kişilere önerilmez.
Doğum kontrol hapları en
yaygın kullanılan ve en yüksek koruyuculuğa sahip
yöntemdir. Her gün benzer saatlerde hap kullanmayı
gerektirir. Hiç unutulmamalıdır. Aksi takdirde hem
koruyuculuğuna güvenilmez hem de anormal kanama nedeni
olabilir. En büyük eleştiri ilişki olsun olmasın hap
kullanılma gereksinimidir. En önemli yan etkisi önceden
öngörülemeyen bazı riskli kişilerde damar içerisinde
pıhtılaşmayı kolaylaştırmasıdır. Bu nedenle sigara
içenlere ve önceden böyle bir hastalık geçirmiş olanlara
önerilmez. Tedavi esnasında adet kanama miktarı azalır,
adet ağrıları azalabilir, fonksiyonel yumurtalık
kistlerine rastlanılmaz. Bazı kişilerde migren atakları
sıklaşabilir. Tedavinin ilk aylarında görülen bulantı
zamanla ortadan kalkar. Günümüzde kullanılan doğum
kontrol hapları ile sivilcelenme ve tüylenme pek
görülmez. Nadiren 1-2 kg alımı gözlenebilir. Birçok
kadın başka nedenlerle kilo alımı olduğu halde tedavi
esnasında diyetlerine pek dikkat etmediği için oldukça
fazla kilo alabilir. Burada ilacın etkisinden çok aşırı
yemek yeme sözkonusudur. İlaç günah keçisi rolu görür.
Emzirme döneminde kullanılmazlar, sütün kesilmesi sebebi
olurlar. Koruyuculuk tedavi kesilir kesilmez ortadan
kalkar ve gebelik meydana gelebilir. Tedavi kesilmesine
karar verildiğinde mevcut ilaç kutusunun bitmesi
beklenmelidir.
Depo etkili hormonal koruyucu
iğneler vardır. Ayda bir yapılan preperatlar yanında 3
ayda bir yapılan preperatlarda vardır. Ayda bir yapılan
preperatlar estrojen ve progesteron içerirken 3 ayda bir
yapılan preperat sadece progesteron içerir. Bu nedenle
emzirme döneminde de kullanılabilir. Ancak adet
düzensizliği ve amenore (hiç adet görmeme) yapabilir.
Deri altın yerleştirilen implantlarda sürekli
progesteron hormonu salarak etki ederler. Etkileri 3
yıldır. Üst kolda cilt altına kolaylıkla lokal anestezi
ile yerleştirilebilir. Çıkarılmaları o kadar kolay
olmayabilir. Depo etkili progesteronlar gibi adet
düzensizliği ve amenore yapabilir.
Takvim yöntemi güvenilir
olmayan bir yöntemdir. Eğer uygulanacaksa adetlerin çok
düzenli olması gerekir. Adetin başlangıcından itibaren
10 ile 18 gün arası tehlikenin yüksek olduğu dönemi
işaret eder.
Koitus interruptus denen geri
boşalma yöntemi halk arasında yaygın kullanılır ama hiç
güvenilir değildir. İlk meni damlası bazen dışarıya
alınamayabilir ve yüksek oranda sperm içerir. Bu yöntem
hem kadını hem de erkeği tedirgin ederek cinsel
ilişkinin doğallığını bozar.
Yukarıda bahsedilen tüm bu
yöntemler geri dönüşümlü yöntemlerdir. Kalıcı
kontrasepsiyon sağlayan yöntemlere kısırlaştırma
ameliyatları denir. Erkek için vazektomi yapılır. Lokal
anestezi ile yapılan basit bir operasyondur. Kadın için
ise tüp ligasyonu yapılır. Tek başına bir işlem olarak
yapılacaksa laparoskopi ile yapılır. Ayrıca sezaryen
esnasında ya da diğer jinekolojik operasyonlara ek
olarak yapılabilir. Evli olmayanlara yapılmaz ve her iki
eşin de işlem için rızası gerekir.
|