GEBELİKTE İLAÇ KULLANIMI
Gebelik sırasında birtakım
ajanlara maruz kalındığında, bebekte anomali ortaya çıkmasına
teratojenite denir ve bu tip ajanlara teratojen ajanlar denir.
İlaç gibi kimyasal ajanlar yanında radyasyon gibi fizik ajanlar
ve bazı virüsler gibi infeksiyon ajanları mevcuttur. Bu konunun
tıp dünyası ve kamuoyunun dikkatini çekmesi talidomid faciası
ile olmuştur. Gebelik bulantı-kusmasına karşı kullanılan
talidomid alan bazı gebelerin çocukları doğuştan kolsuz-bacaksız
(fokomeli) doğmuştur. Ultrasonun bulunmadığı zamanlarda bu tür
çocukların tanısı doğum öncesi yapılamadığı için bugün bir facia
olarak anılmaktadır.
Gebelik esnasında
doktorunuza danışmadan hiçbir ilaç kullanmayınız. Herhangi
bir hastalık nedeniyle gebe iken size bir ilaç reçete edildiyse
sizi takip eden doğum hekiminizle paylaşıp onun onayını alınız.
Gebelik öncesinde düzenli olarak almakta olduğunuz ilacı
doktorunuza danışın ve mümkünse zararı olmayabilecek bir
tanesiyle değiştirin.
Hiçbir ilacın prospektüsünde
ilacın güvenle kullanılabileceği yazmaz. Bu, insanlar üzerinde
deney yapılarak sonuçların yeterli bilimsel veri haline
getirilememesine bağlıdır.
Gebeliğin ilk 3 ayında
özellikle ilaç kullanmaktan kaçınmak gerekir. Organ
şekillenmeleri nedeniyle risk en fazladır. Gebe kalındığının
bilinmediği erken dönem de ilaç kullanıldığında genellikle “ya
hep ya hiç yasası” geçerlidir. Bu dönem genellikle beklenen ve
görülmeyen adet dönemine kadar olan süreyi kapsar. Yani ilaç
zarar vermişse ya gebelik oluşmaz ya da çok erken düşük olur ve
klinik olarak gebelik oluştuğu dahi fark edilmez, ya da bebek
hiçbir zarar görmeden gebelik devam eder.
Bir ABD kuruluşu olan FDA
ilaçları, gebelikte kullanımıyla ilgili bir sınıflandırma
oluşturmuştur. Buna göre;
Kategori A: Kontrollu
çalışmalarla gebelikte bir zarar olmadığı gösterilmiş ilaçlar.
Normal dozlardaki vitaminleri içerir.
Kategori B: Şimdiye dek insan
ve hayvanlarda belirgin bir risk saptanmayanlar. Hayvanlarda hiç
zarar oluşturmayan ve insanlarda yeterli çalışma olmayan ilaçlar
da bu gruba dahildir. Parasetamol (minoset, parol, tamol) grubu
ağrı kesiciler ve penisilinler bu gruptur.
Kategori C: Hayvanlarda
bildirilmiş bazı zararlı etkiler vardır ancak insanlarda
kontrollu çalışma yoktur. Bu grup ilaçlar çok gerekirse ve daha
zararsız kategoride bir ilaç seçeneği yoksa kullanılabilir. Yani
mutlak gereklilik olmadıkça kullanılmamalıdır.
Kategori D: Hayvan deneylerinde
anomali yaptığı biliniyor, insanlarda da zararlı olduğuna dair
örnekler var. Ancak kullanılmaması durumunda daha ciddi risk
ortaya çıkabilecekse kullanılabilirler. Bazı epilepsi
ilaçlarında olduğu gibi ilacı kullanmamakla ortaya çıkabilecek
riskler daha fazla olabilir.
Kategori X: Kanıtlanmış zarar
nedeniyle tavsiye edilmeyen ilaçlar.
|